Kontseilu eta Komisiodunen Saretik eskerrak eman nahi dizkiegu Kongresu honen antolatzaileei, gardentasuna defendatzen egin duzuen lanagatik eta jakin, ezagutu eta ulertu nahi duten herritar zorrotz eta aske bat sortzen egin duzuen lanagatik. Beraz, gardentasunaren kulturari bultzada berri bat emateko aliatua zarete. Era berean, lan urte hauetan guztietan finkatutako doktrinatik eratortzen diren irizpide tekniko juridikoen sendotze eta zabalkundean paper esanguratsua jokatzen duzue.
Halako gertaerek erakundeen sendotzeari laguntzen diote, bai Administrazioari berari —haren egiturak gardentasunaren zerbitzura baitaude—, bai kontrol-agintaritza independenteen eredua eraikitzeari.
Aurreko hiru erakunde-adierazpenek –Cadiz, Malaga eta UNED- funtsean bi eskaera egiten zizkieten gobernuei, agintari publikoei eta arduradun politikoei: gure administrazio eta erakunde publikoen esparruan gardentasuna benetan eta modu eraginkorrean ezartzeko bultzada bizi eta irmoaren eskaera, eta Kontseilu eta Komisiodunei beren eskumenak bete-betean egikaritzeko behar dituzten baliabideak emateko eskaera.
Agerikoa da, azken aldian, bai Estatuko Gobernuak, bai autonomia-erkidegoetakoek gardentasunaren eta informazio publikoaren arloko neurri sendoak ezarri dituztela.
Hala, adibidez, gardentasunaren eta informazio publikorako eskubidearen presentzia Espainiako Estatuko Gobernu Irekiaren IV. Ekintza Planean, edo Europar Batasuneko Next Generation Funtsetatik eratorritako laguntzen publizitate aktiboari dagokionez autonomia-erkidegoetako zenbait gardentasun-legetan egiten ari diren hainbat erreforma eta aldaketa. Kontseilu eta erakunde bermatzaileen arloan ere izan da aldaketarik, eta horietako asko esanguratsuak izan dira.
2021ean, araugintza-ekimen garrantzitsu batzuk izapidetzen jarraitzeaz gain —hala nola Valentziako Erkidegoko Gardentasunaren eta Gobernu Onaren Legearen erreforma, zeinak Gardentasunaren Kontseiluaren aldaketa instituzional garrantzitsu bat jasotzen baitu—, Andaluziako Gardentasun Kontseiluaren Zuzendaritza eta Informazioa Eskuratzeko Euskal Batzordearen Lehendakaritza berritu dira.
2020ko azken hilabeteetan, Estatuko Gardentasun eta Gobernu Onaren Kontseiluko Presidentetza eta Murtziako Eskualdeko Gardentasun Kontseilua berritu ziren, baita Madrilgo Erkidegoko Gardentasun eta Parte-hartze Kontseilua izendatu ere.
Baina egia da, erakundeen antolaketarekin eta jarraipenarekin lotutako neurriekin batera –balorazio positiboa merezi dute, noski–, beharrezkoa dela funtsezko beste gai eta alderdi batzuei ere heltzea.
Kontseiluok eta Komisionatuok baliabideak behar ditugu, bakoitzak bere intentsitatearekin, gure berme-funtzioak betetzeko eta oso finkatutako administrazioen aurrean epaitegien aurrean dugun jarrera defendatu ahal izateko. Zuzkidura horrek gardentasuna sendotzeko eta herritarrek erakunde publikoen funtzionamendua ezagutzeko duten eskubidean aurrera egiteko egindako lana babestuko luke.
Gure eginkizun nagusia da, irizpen eta irizpide juridikoetatik abiatuta, oreka zaila aurkitzea kudeaketa publikoaren eskakizunen –gizartearen beharrei azkar eta eraginkortasunez erantzuteko xedea duena– eta herritarrek administrazio-jardunaren xehetasunen eta hura justifikatzen duten arrazoien berri izateko duten eskubidearen artean.
Alde horretatik, guneak mugatzen eta administrazio-jardunaren beharren eta herritarren eskubideekiko errespetu utziezinaren arteko sintesi-konponbideak definitzen laguntzen duen neurrian, zalantzarik gabe, organo bermatzaileen lana funtsezko jarduera da gardentasunean aurrera egiteko eta informazioa eskuratzeko.
Kontseilu eta Komisionatuok egiten dugun sintesi- eta balantze-lan horrek, hau da, interes kontrajarriak haztatzeko lan horrek, gainera, esanahi berezia hartu du gaurkoa bezalako une batean, non COVID-19ak eragindako pandemian murgilduta jarraitzen baitugu.
Pandemia honek hainbat erabaki ekarri ditu, ahalik eta gehien azaldu eta gardentasunean jarri behar direnak, herritarrek erabat onar ditzaten.
Gizarteak gero eta gehiago eskatzen die botere publikoei pandemiaren martxari buruzko informazio egiazkoa eta osoa ematea. Informazio-eskaera gero eta handiago horrek babestu beharreko bi ondasun juridiko jartzen ditu kinka larrian: batetik, osasun publikorako arriskua dagoen kasuetan administrazio publikoen jardunaren eraginkortasuna, zuhurtzia eta aparteko neurri bereziak behar dituena; bestetik, herritarrek pandemiaren kudeaketaz informatuta egoteko duten eskubide premiatsua, eta horrelako egoera garrantzitsu batean jarduera publikoaren kontuak emateko betebeharra.
Osasun-krisiaren kudeaketa eraginkorraren eta interes orokorreko informazioaren horniduraren arteko tentsio hori konpentsatu egin behar da, eta oreka aurkitu behar da herritarrek pandemiaren aurkako jarduketa publikoa ezagutzeko eta kontrolatzeko duten eskubidearen eta hari eusteko beharrezkoak diren neurriak hartzeko administrazioak arin eta eraginkortasunez jarduteko duen beharraren artean. Eta bien arteko oreka zaila zehazteko orduan, Gardentasun Kontseilu eta Komisiodunok zeregin nabarmena izango dugu –eta izan dugu–.
Izan ere, pandemia garai honetan zehar, mundu osoko organismo eta erakunde bermatzaileek, horiek nukleatzen dituzten erakundeen bitartez, adierazpen eta adierazpen ugari egin ditugu, gure ustez garatzen dugun jardueran garrantzitsuak diren bi alderdi nabarmentzen dituztenak.
Lehenik eta behin, funtsezkoa da informazio-eskubidea baliatzeko aukera bermatzea, pandemiari eta haren ondorioei aurre egiteko ardura duten administrazioen eraginkortasun- eta malgutasun-beharrak alde batera utzi gabe, eta, bigarrenik, berme-erakundeek helburu hori lortzeko izan dezakegun zeregin erabakigarria.
Era berean, Kongresuaren zatirik akademikoenean, organo bermatzaileetako arduradunok aukera izan dugu Covid 19arekin eta pandemia garai honetan hartu dugun osasun-krisiaren administrazioarekin lotutako informazioarekin zerikusia duten erabaki batzuen berri emateko.
Zentzu horretan, garrantzitsua da Gardentasun Kontseilu eta Komisiodunek pandemian zehar egindako lana azpimarratzea, baina baita pandemiaren aurretik eta ondoren egindakoa ere.
Gure jardueraren hasieratik, interes kontrajarriak harmonizatzen dituzten eta beren jurisdikziopean dauden organo eta erakundeen kudeaketa-premien eta herritarrek informatuta egoteko duten eskubidearen artean sortutako gatazka juridikoak konpontzen dituzten ebazpenak eta akordioak hartu ditugu. Gure ebazpenek erakutsi dute posible dela gardentasun-eremuak irekitzea informazio-hedapenei gutxi eragiten dieten jarduera-sektore itxietan, eta agerian utzi dituzte gure ordenamendu juridikoaren eremuan herritarrez informatuta egotea eta kontuak ematea bermatzea ahalbidetzen duten bide eta bide batzuk.
Kontseilu eta Ordezkarien ebazpen- eta erabaki-multzoa da ildo horretako frogarik onena, eta unibertsitateko eta gizarte zibileko adituek aztertutako doktrina juridikoaren corpusa osatzen du. Horrenbestez, Gardentasunari buruzko 6. Kongresuko parte-hartzaile guztiei kontsulta egiteko gonbita egiten diegu.
Espainiar Estatuko Gardentasun Kontseilu eta Komisiodunok funtsezko papera jokatzen dugu interpretazio eta aplikazio praktikoan eta herritarren eskubideak bermatzeko funtzioan.
Beraz, organo bermatzaileen funtzioak gure administrazio eta erakunde publikoetan gardentasuna eta kontu-ematea ezartzeko eta informazio publikoa eskuratzeko eskubideak gure gizarteko sektore guztietan aurrera egiteko duen garrantzia baloratu behar da.
Komeni da gure lana baieztatzea publizitate aktiboa kudeatzeaz eta herritarrek lurralde-maila guztietan informazioa eskuratzeaz arduratzen diren agintarien eta organoen aurrean, eta atxikitako funtzionarioak eta langileak sentsibilizatzea haren beharraz eta garrantziaz. Eta, era berean, egokia da giza baliabide eta baliabide material egokiak izatea, gure funtzioak behar bezala betetzeko.
Horrek, zalantzarik gabe, ondorio positiboa dakar Administrazio Publikoen gardentasuna areagotzean eta haien kudeaketaren segurtasunean.
Bestalde, aztertu beharreko alderdi bat gure kudeaketan arbitraje- edo bitartekaritza-tresnak ezartzea da. Tresna horiek baliotsuak eta eraginkorrak dira alderdien arteko gatazkak konpontzeko, eta, hein batean, gure lan-karga handia arintzen dute.
Gainera, gardentasunaren ekosistemako eragile guztien laguntza behar dugu gardentasun-sisteman emakumearen papera indartzen duten era guztietako ekintzak abian jartzeko, genero-desoreka handia baitago erreklamazioak eta salaketak aurkeztean. Emakumeek gardentasun-prozesuetan bete-betean parte har dezaten lan egin behar dugu, zalantzarik gabe berdintasuna sustatzen duen tresna baita.
Beraz, Espainiako Estatuko Gardentasun Kontseilu eta Komisiodunen Sareak, Gardentasunari buruzko Nazioarteko 6. Kongresuaren esparruan Alacanten egindako adierazpen publiko honen bidez, Administrazioko eremu guztietako Gobernu eta Agintariei, ordezkari politiko nazional, autonomiko edo tokiko eta erakunde eta indar politiko guztien ordezkariei eta komunitate zientifikoari eskatzen diegu organo bermatzaileei laguntza esplizitua eman diezaietela, gardentasunaren kulturan aurrera egiten jarraitzeko eta informazio publikoa eskuratzeko, agertoki eta eskakizun berriekin bat etorriz.
Espero dugu eskaera honek, eta berau jasotzen duen adierazpenak, Gardentasunari buruzko Nazioarteko 6. Kongresuaren antolatzaileen eta bertan parte hartzen duten gardentasunaren eta informazioa eskuratzearen arloan diharduten pertsona ospetsu, elkarte eta erakunde zibilen onespena eta babesa jasoko duela.
Eskerrik asko denoi adierazpen honi eman diozuen arretagatik eta bertan jasotako eskaera, iritzi eta eskaerei emandako babesagatik.
Alacant, 2021eko irailaren 28a.