José Luis Rodríguez Álvarez Gardentasunerako eta Gobernu Onerako Kontseiluko (CTBG) lehendakariak agerraldia egin zuen atzo, berak hala eskatuta, Diputatuen Kongresuko Ogasuneko eta Funtzio Publikoko Batzordean, Kontseiluaren 2022ko ekitaldiko Jardueren Memoria aurkezteko. Gorte Nagusiak behar baino lehenago desegin ziren, eta memoria hori aurkezteko zegoen.
Urte garrantzitsua izan zen, azaldu zuen, Kontseilua gardentasunaren eta informazio publikoa eskuratzeko eskubidearen bermatzaile den administrazio-agintaritza independente gisa sendotzeko bilakaeran, eta erakundea eraldatzeko eta modernizatzeko zenbait erronka jorratu ziren. Jarduera-maila handiko langile xumeek egindako jarduera bizia nabarmendu zuen, eta, bere hitzaldian, Kontseiluaren bi funtzio nagusiak aipatu zituen batez ere: informazio publikoa eskuratzeko eskubidea babestea eta legeak behartutako subjektuei, gehienak administrazio publikoak, ezartzen dizkien publikotasun aktiboko betebeharrak betetzen diren ebaluatzea.
Informazioa eskuratzearen arloko erreklamazioak izapidetzeari eta ebazteari dagokionez, CTBGk 1.652 erreklamazio ebatzi zituen 2022an, horietatik 997 estatu-mailan eta 655 autonomia-erkidegoen eta toki-erakundeen eremuan CC.AA. Kontseiluari esleitu diote espediente horiek beren lurralde-eremuan ebazteko ahalmena.
Ondoren, Rodriguezek bi kontu nabarmendu zituen, “informazio publikoa eskuratzeko eskaeren kudeaketan beste hainbeste disfuntzionalitate islatzen dituztenak”.
Batetik, kasu askotan, betebeharpeko subjektuek ez diete epearen barruan erantzuten informazio publikoaren eskaerei, eta, beraz, administrazioaren isiltasunagatik ezetsi egiten dira. Estatu mailan egiten diren erreklamazioen herena, gutxi gorabehera, eta Kontseiluak izapidetzen dituen autonomia- eta toki-administrazioen eremuan egiten diren hiru heren, gehienez ere, arrazoi horrengatik aurkezten dira. Estatu mailan, horrelako kasuen erdietan baino gehiagotan informazioa erreklamazioa izapidetzean ematen da -Kontseiluak esku hartu ondoren-, baina, hala ere, “administrazio-praktika hori oso kritikagarria da hainbat arrazoirengatik: eskatzailea behartzen delako erreklamatzera bere eskubidea benetan aitortuta ikusteko, baliabide publikoak alferrik kontsumitzen direlako eta, kasu askotan, informazioa emateko atzerapenak haren balio-galera eragiten duelako”.
Bestalde, nabarmendu zuen sarriegi aipatzen direla gardentasunari buruzko Legearen 18. artikuluan aurreikusitako ez onartzeko arrazoiak, askotan arrazoirik gabe, “legearen 14. eta 15. artikuluen mugen aplikazioak eskatzen duen argudiatze-konplexutasun handiagoa saihesteko baliabide erraz gisa; izan ere, artikulu horiek sarbidean eragindako kaltea eta interes publikoa edo pribatua modu arrazoituan haztatzea eskatzen dute, bai eta ukatzearen proportzionaltasunaren justifikazio nahikoa eta argia ere”.
CTBGko presidenteak ohartarazi zuen, halaber, betetzen ez diren Kontseiluaren ebazpenen ehunekoa murriztu den arren (azken datu kontsolidatuen arabera, % 7 estatu mailan; 2020an betetzen ez ziren ebazpenen % 11,25en aldean), praktika hori oraindik ere onartezina dela, “ez baitago arrazoirik justifikatzen duenik administrazioko organo jakin batzuek juridikoki lotzen dituzten administrazio-ebazpen irmoak gauzatu gabe uztea”. Haren ustez, gertakari hori da “informazio publikoa eskuratzeko Espainiako sistemaren funtzionamenduaren anomalia handiena”, eta, haren ustez, gardentasunari, informazio publikoa eskuratzeko bideari eta gobernu onari buruzko legeak (LTAIGB) ez du inolako konponbiderik aurreikusten. Gabezia horri heldu behar zaio arauaren etorkizuneko erreforman.
Publizitate aktiboko betebeharrak ebaluatzeari dagokionez, Kontseiluak MESTA (Kontseiluaren metodologia propioa) erabiliz egiten duen lanari dagokionez, nabarmendu zuen horrek erakunde eta entitateen gardentasun-maila hobetzen laguntzen duela. Gardentasun-betebeharrak maila ezin hobean betetzen dira Konstituzio-organoetan, organo arautzaileetan, gainbegiraleetan eta administrazio-agintaritza independenteetan. EAOren Gardentasun Atariak, nabarmen hobetu den arren, oraindik gabeziak ditu; eta sektore publiko instituzionala osatzen duten erakundeen artean alde handiak daude, %6 eta %100 bitartekoak. Azkenik, legeak behartuta dauden erakunde pribatuetan ezjakintasun maila handia ikusten da publikotasun aktiboko betebeharrak direla eta, beraz, 2024an eta 2025ean azken bi talde horietan oinarrituko dira Kontseiluaren jarduerak.
Horrez gain, José Luis Rodríguezek Gardentasunerako eta Gobernu Onerako Kontseiluaren egungo egoerarekin zuzenean lotutako beste gai batzuk jorratu zituen: alde batetik, langile kopurua handitu egin dela nabarmendu zuen, gaur egun 32 langilek osatzen baitute, baina oraindik urrun dago Kontseiluaren lan-kargari heltzeko beharko litzatekeenetik. Era berean, Kontseiluaren funtzionamenduan egindako aldaketak azpimarratu zituen, hala nola, bere izapideen erabateko digitalizazioa. Hala eta guztiz ere, zenbait gai zintzilik daudela gogorarazi zuen, hala nola egitura organikoa aldatzea, administrazio-agintaritza independente bati dagokion egiturara egokitzeko. Horretarako, Kontseiluaren Estatutu berri bat onartu beharko da, eta espero da datozen hilabeteetan onartzea.
Aipatu den LTAIGBren etorkizuneko erreforma ere aipatu zuen. Erreforma hori legegintzaldi honetan egin beharko da, eta, bere ustez, gutxienez hiru ahal espresuki eman behar ditu Kontseiluak bere eginkizunak eraginkortasunez bete ahal izateko: erreklamatutako eskaeren espediente osoa eskatzea; eskatutako informazioaren edukia aztertzea (beharrezko erreserba-berme guztiekin), justifikaziorik gabe muga edo inertzia-arrazoi bat argudiatzen delako zantzuak daudenean, eta azken ebazpenak betetzeko Kontseiluak dituen hertsapen-ebazpenak bete behar direnean. Bere ustez, isun hertsatzaileak ezartzeko aukera litzateke irtenbiderik eraginkorrena, kasurik larrienetarako zehapen-erregimena ezartzearen kaltetan izan gabe.
Azkenik, Espainian gardentasun legea indarrean egon den hamar urteak baloratu zituen: “Lortutako aurrerapenak oso garrantzitsuak dira, baina asko dago egiteko; gure gardentasun-sistema publikoa eraikitzeko tarteko fase batean gaude”. Legearen erreforma funtsezkoa izango dela nabarmendu zuen, baina baita “politika publiko indartsuagoak egitea ere, administrazio publikoetan gardentasunaren kultura sustatzeko eta behar beste baliabide emateko, bai gardentasuna bermatzen duten organoei (estatukoari eta autonomikoei), bai administrazioei berei eta legea bete ahal izateko behartuta dauden gainerako subjektuei”. “Legealdi hau erabakigarria da gure gardentasun sistema sendotzeko eta Espainia demokrazia aurreratu gisa dagokion lekuan kokatzeko”, amaitu zuen.
José Luis Aceves, Gardentasunerako eta Gobernu Onerako Batzordeko kide berria
Batzordearen gai-zerrendak Gardentasunerako eta Gobernu Onerako Batzordean Kongresua ordezkatuko duen kidea proposatu eta bozkatzea ere jasotzen zuen. Kide anitzeko organo hori presidente batek (CTBGkoa) eta zazpi kidek osatzen dute. Ogasuneko eta Funtzio Publikoko Batzordeak Jose Luis Aceves Galindo diputatua izendatu zuen.
Argazkiak: Diputatuen Kongresua