Aldi berean, Estatuko organo eta erakundeen ebazpenen (edo administrazio-isiltasunaren) aurrean Kontseiluari jarritako erreklamazioen kopuruak ere hazkunde nabarmena izan du, 1.397 gai erregistratu baitira, 2023an baino % 19,4 gehiago.
2024an ebatzi ziren estatu-eremuko 1.530 erreklamazioetatik, % 95,6 izapidetzeko onartu ziren, eta, horietatik, bi herenek (% 64,5), gutxi gorabehera, erreklamatzaileen aldeko adierazpenak egin zituzten modalitate guztietan: baiespen osoa, partziala edo arrazoi formalengatik (azken horrek esan nahi du administrazioak informazioa eman zuela erreklamazioa Kontseiluari aurkeztu ondoren, eta urratu egin zela herritarrak informazioa Gardentasunaren Legean ezarritako epean jasotzeko duen eskubidea).
2024ko memoriak berriro nabarmentzen du erreklamazioen ehuneko oso handi bat oraindik ere aurkezten dela informazio-eskaeraren ustezko ukapenagatik, administrazio-isiltasunaren ondorioz. Kontseiluak 2023an estatu mailan ebatzitako espedienteen % 42 arrazoi horrengatik aurkeztu ziren, eta aurreko ekitaldian % 33,7 izan ziren.
Ebatzitako erreklamazioetan gehien errepikatzen diren gaiei dagokienez, aipatzekoak dira funtzio publikoarekin lotutakoak (234 espediente), bereziki langile publikoek jasotako ordainsari eta produktibitateei buruzkoak, eta hautaketa-prozesuak egiteari buruzkoak (azterketen kopiak eta balorazio-aktak eskuratzea, batez ere).
Era berean, ehun ebazpen baino gehiago eman dira prozedura, espediente eta dokumentazio administratiboari buruzko informazioari dagokionez, baita kontratu, obra publiko eta azpiegiturei dagokienez ere. Esparru horretan, Kontseiluak indartu egin du kontratu-gardentasunari buruzko doktrina, eta gogorarazi du konfidentzialtasun-klausulak edo -erreserbak ezin direla inolaz ere ulertu, kontratuen araudian bertan aurreikusitakoaren ildotik.
Goi-kargudunei buruzko informazioa —batik bat, ordezkaritza- edo bidaia-gastuei buruzkoa— eskuratzea ukatzeak ere erreklamazio ugari eragin zituen, bai eta diru-laguntzen eta laguntzen espedienteak eskuratzeari buruzkoak ere. Era berean, publizitate instituzionalaren gastuari buruzko erreklamazio ugari aurkeztu dira.
Bestalde, azpimarratzekoak dira, duten interesagatik, iturburu-koderako edo administrazio publikoek erabilitako algoritmoen espezifikazio teknikoetarako irispideari buruzko erreklamazioak. 2024an gai honi buruz emandako ebazpenetan, sarbidearen aldeko Kontseiluaren doktrina islatzen da, aplikazio informatikoen (eta horien euskarri diren algoritmoen) azalgarritasuna bermatzeko. Horrek babes eraginkorra ematen du Administrazioak guztiz edo partzialki automatizatutako erabakiak hartzean sortzen diren arbitrariotasunaren edo joera diskriminatzaileen aurrean.
Erreklamazioak jasotzen dituzten organo eta erakundeei dagokienez, ministerio-sailak dira 2024an ebatzitako estatu-esparruko erreklamazioen hartzaile nagusiak. Ministerioen aurrean 939 jarri ziren, guztizkoaren % 61,4.
Memoriaren I. eranskinean zehaztutakoaren arabera, Barne Ministerioa da erreklamazio gehien bildu zituen saila (203 espediente, guztiaren %13,3), eta ondoren Presidentetza, Justizia eta Gorteekiko Harremanetako Ministerioa (100 erreklamazio, guztiaren %6,5), Ogasun Ministerioa (72 erreklamazio, %4,7) eta Transformazio Digitalerako eta Funtzio Publikorako Ministerioa (63 erreklamazio, %4,1).
Autonomia Erkidego eta Toki mailako erreklamazioak
Autonomia-erkidegoetan eta toki-erakundeetan, Kontseiluak eskumena hitzarmen bidez esleitzen zaionean soilik baitu, aipatu bezala, 701 erreklamazio ebatzi ziren 2024an, aurreko urtean baino % 35,7 gutxiago. Beherakada horren arrazoia da, batez ere, 2023ko azarotik aurrera Gaztela-Mantxak sarbide-eskubidea bermatzeko organo propio bat duela, eta, horren ondorioz, Kontseiluak utzi egin diola bere lurraldean eskubidea babesteko eginkizuna betetzeari, eta Kontseiluaren eskumena Asturias, Kantabria, Errioxa, Extremadura eta Balear Uharteetako autonomia-erkidegoetara eta Ceuta eta Melillako hiri autonomoetara mugatuta geratu dela. Ekitaldian autonomia erkidego eta toki mailan jasotako erreklamazio kopuruak %19,5eko beherakada izan zuen, 576 espediente sartu zirelarik.
Autonomia-erkidegoan eta toki-eremuan 2024an izapidetutako espedienteen emaitzei dagokienez, ehunekoak Estatukoen antzekoak dira; izan ere, erreklamazioen % 89,6 onartu ziren izapidetzeko, eta % 66,1ek baiespen-erabakiak hartu zituzten modalitate guztietan. Nabarmendu behar da erreklamazioen % 73,5 administrazio-isiltasunaren ondorioz aurkeztu zirela, eta datu horrek hobekuntza dakarrela 2023koarekin alderatuta, orduan % 85,4 jarri baitziren arrazoi horregatik.
Erreklamazioen gai nagusiak hirigintzarekin, informazio ekonomikoarekin, enplegu publikoarekin, osasunarekin, administrazio-espedienteekin eta kontratazio publikoarekin lotutako informazio-eskaerak izan ziren.
Ebatzi diren erreklamazio gehienak Extremaduran aurkeztu dira (172), ondoren Balearretan (142), Kantabrian (113) eta Asturiasen (108).
Udalek erreklamazioen %55,9 bildu zituzten, eta autonomia erkidegoek %32,2.
Ebazpenak betetzea
Ebazpenak betetzeari dagokionez –CTBGk etengabe egiten du haren jarraipena, eta hiru hilean behin argitaratzen du emaitza bere webgunean–, memoriak jasotzen du 2024an emandako ebazpenetatik betearazi behar zirenetatik 2025eko martxoaren 31n Kontseiluari ez zitzaiola agertzen Estatuan eta autonomia- eta toki-eremuetan emandako ebazpenen % 15,2 bete izana.
50 helegite judizial jarri dituzte Kontseiluaren ebazpenen aurka
Kontseiluaren erabakien aurkako auziei dagokienez, 2024an 43 errekurtso judizial jarri ziren estatu-eremuko Kontseiluaren ebazpenen aurka, eta 7 errekurtso autonomia- eta toki-eremuko ebazpenen aurka, 50 guztira; aurreko ekitaldian baino % 30,6 gutxiago.
Publizitate aktiboaren betebeharren ebaluazioa: %14,6 erakunde gehiago ebaluatu dira
Bestalde, azken urteetako joerari jarraituz, Kontseiluak areagotu egin zuen 2024an publizitate aktiboko betebeharrak betetzearen ebaluazio-jarduera, eta horixe da erakundeari esleitutako beste funtzio nagusia. Ekitaldiaren hasieran onartutako urteko planean ezarritakoaren arabera, 291 organo eta erakunde banaka ebaluatu ziren, beren web-orrietan informazio garrantzitsua argitaratzen eta eguneratzen duten egiaztatzeko, gardentasun-legeak behartzen dituen kudeaketa fiskalizatzeko. Horrek esan nahi du 2023an baino % 14,6 erakunde gehiago ebaluatu direla.
Ebaluazio guztiak Kontseiluko funtzionarioek eta baliabide propioekin egin zituzten, prozesu bat bera ere esternalizatu gabe. Ebaluatutako subjektuen taldeei dagozkien txosten orokorrak zein organismo edo erakunde bakoitzaren txosten indibidualak (379 guztira) Kontseiluaren webgunean daude argitaratuta. Gogoan izan behar da txostenetan Kontseiluak berariazko gomendioak egiten dizkiela ebaluatutako erakundeei, gardentasun-betebeharrak hobeto bete ditzaten.
Oro har, betetze-maila pixkanaka hobetzen ari dela ikusten den arren, betebeharpeko subjektu batzuen ez-betetzeen indize altuak daude oraindik, eta horiek ez dute justifikaziorik, LTAIBG indarrean jarri zenetik hamar urte bete direnean. Batez besteko betetze-maila %51,6koa izan da, baina alde handia dago aztertutako erakundeen artean eta batzuk erabat bete dira.
Gardentasun legea ezartzeari buruzko galdeketak %60,9 igo dira
Aipatu berri ditugun funtsezko bi funtzioekin batera –informazio publikoa eskuratzeko eskubidea babestea eta gardentasun aktiboko betebeharrak ebaluatzea–, Kontseiluak esleituta dituen gainerako funtzioekin lotutako beste hainbat zeregin ere garatu ziren. Besteak beste, gardentasun publikoaren araudiaren interpretazioarekin eta aplikazioarekin lotutako gaiei buruz erakundeek nahiz partikularrek egindako kontsultei erantzutea eta aholku ematea. 222 kontsulta formal artatu ziren, 2023an baino %60,9 gehiago, eta horrez gain, hainbat bidetatik jasotako kontsulta informal ugari, hala nola posta elektronikoa eta telefonoa. Halaber, gardentasunarekin lotutako Estatuko edo autonomia-erkidegoetako arau-proiektuei buruzko 92 txosten egin ziren.
Prestakuntza eta lankidetza jarduerak
Gardentasunaren Legea eraginkortasunez ezartzeko langile publikoen prestakuntza ezinbestekoa delakoan, 2024an, Kontseiluak zenbait prestakuntza-ekintza sustatzen jarraitu zuen, hala nola gardentasunaren eta informazio publikorako irispidearen funtsezko alderdiei buruzko aldizkako mintegien zikloa. Horietan, gero eta interes eta gaurkotasun handiagoko gaiak jorratu ziren, hala nola gardentasun algoritmikoa, kontratazio publikoaren gardentasuna edo konfidentzialtasun-klausulak, sarbide-eskubidearen muga gisa.
Bestalde, 2024an, Kontseiluak areagotu egin ditu nazioarteko erakunde-lankidetzarako ekintzak. Adibidez, workshop bat antolatu zuen Madrilen, eta bi egunetan Europako beste 13 ordezkari eta kontseilu bermatzaileen ordezkariak bildu zituen.
Europako beste ikuskapen-agintaritza batzuekin egindako lankidetza-lana duela gutxi amaitu da, maiatzean (Berlinen egin zen Informazio Ordezkarien Nazioarteko XVI. Konferentzian) Informazioa Eskuratzeko eta Gardentasunerako Europako Sarea (ENTRI, ingelesezko sigletan) sortu zenean, eta CTBG haren batzorde exekutiboko kide izendatu zutenean.
Gardentasun Kontseiluko presidente José Luis Rodríguez Álvarezek nabarmendu duenez, 2024a “urte emankorra izan zen emaitzetan, eta, gainera, efemeride oso berezi batekin amaitu zen, abenduan bete baitzuen funtzionamenduko lehen hamarkada”. “Kontseilua erakunde gaztea da, oraindik sendotze-prozesuan dagoena, baina, hamar urte hauetan zehar, pixkanaka sendotzen eta pisu espezifikoa irabazten joan da jarduera objektibo eta independente batekin, eta horrekin ekarpen erabakigarria egin dio Espainian gardentasun publikoaren sistema eraikitzeari”.
Sendotze-prozesu horren barruan, 2024an, mugarri garrantzitsu bat gertatu zen, Kontseiluaren Estatutu berria onartu zenean, zeinak organikoki eta funtzionalki indartzen baitu administrazio-agintaritza independente gisa, bere eginkizunak hobeto betetzeko, “Gardentasunari, informazio publikoa eskuratzeko bideari eta gobernu onari buruzko abenduaren 9ko 19/2013 Legearen (LTAIBG) iragarritako erreforma gauzatu arte, zeinean landu gabe dauden gainerako gaiak landu beharko baitira, besteak beste, hertsatzeko ahalak”.